بررسی تغییرات زمانی و مکانی وسعت پوشش گیاهی حاشیه مرطوب و پهنای رودخانه آقبلاغ از سال 1335 تا 1385 و پیش بینی وضعیت آینده آن

رودخانه¬ها و حاشیه مرطوب آنها جزء مهمی از یک حوضه آبخیز هستند که می¬توانند کنترل مهمی روی شرایط فیزیکی و اکولوژیکی مناطق حوضه های پائین دست همچون کنترل فرسایش و کاهش تولید رسوب ایجاد کنند. همچنین باعث بهبود کیفیت آب رودخانه، مکانی مناسب برای حیات وحش و آبزیان، تولید کننده علوفه دامی، تغذیه سفره های آب زیر زمینی، متعادل نگه داشتن درجه حرارت و تنظیم رشد گیاهان آبزی و نهایتاً بانک زنده تنوع زیستی محسوب می شود. توسعه¬ی انواع کاربری اراضی نامتجانس در حاشیه رودخانه و تغییرات مرفولوژی رودخانه ها موجبات خسارات زیادی از جمله تأثیر بر زیستگاه حیات موجودات زنده در رودخانه خواهد داشت که برخی از آنها جبران ناپذیر است. هدف از این مطالعه، بررسی تغییرات زمانی و مکانی وسعت پوشش گیاهی حاشیه مرطوب و پهنای رودخانه آقبلاغ با طول 65 کیلومتر به عنوان یکی از سرشاخه های کارون با استفاده از عکس های هوایی سالهای 1335، 48، 77 و تصاویر ماهواره ای سال 1385 بوده همچنین مدلسازی و پیش بینی تغییرات آینده (1395) بر اساس روند گذشته تغییرات می¬باشد. برای این منطور پس از اسکن و زمین مرجع کردن عکسهای هوایی و تصاویر ماهواره ای، پهنای رودخانه در سالهای مذکور با ترسیم خطی که با طی کوتاهترین مسیر دو سوی رودخانه را به هم وصل می کرد در محل 284 نقطه با فواصل 200 مترکه به طور سیستماتیک انتخاب شده بودند، اندازه گیری شد. همچنین با ترسیم محدوده های رودخانه، حاشیه مرطوب رودخانه، کاربری های کشاورزی حاشیه رودخانه و اراضی عاری از پوشش گیاهی اطراف آن در هر سال و تعیین محدوده تغییرات هر یک از کاربری های فوق از طریق روی هم اندازی تصاویر، محدوده و میزان تغییرات حاشیه رودخانه نیز تعیین شد. نهایتاً با استفاده از مدل ca-markov، وضعیت کلاس¬های زمین طی 10 سال آینده (سال 1395) مورد پیش بینی قرار گرفت. نتایج نشان داد که تغییرات پهنای رودخانه و حاشیه مرطوب آن در دوره های مختلف زمانی (1335-1385) معنی¬دار )0.05 (p?است. این تغییرات در پهنای رودخانه را می توان بر اساس شواهد و قراین تا حدودی ناشی از تغییر رژیم هیدرولوژی رودخانه از طریق ایجاد سد چغاخور در سال 1372و کانال انحرافی آب برای زمینهای کشاورزی، افزایش برداشت آب از سفره¬های آب زیرزمینی و چاه¬های اطراف برای مصارف کشاورزی، تبدیل حاشیه مرطوب به اراضی کشاورزی و انجام عملیات کشاورزی تا حریم رودخانه و ... دانست. نتایج حاصل از ماتریس پیش بینی تغییرات بر مبنای نقشه سالهای 1377 و 1385 نشان داد که احتمال می¬رود در فاصله¬ی زمانی 1395-1385، 60 درصد حاشیه مرطوب، 26.6 درصد رودخانه، 58.8 درصد زمین های لخت و98.1 درصد از اراضی کشاورزی بدون تغییر باقی بمانند. به بیانی دیگر، کاربری کشاورزی پایداری زیاد و رودخانه پایداری کمی خواهد داشت. از طرفی، احتمال تبدیل حاشیه مرطوب به رودخانه از سال 1385 به سال 1395 کم و برابر 11.5 درصد و به اراضی کشاورزی 22.6 درصد برآورد شد. با توجه به روند تغییرات رودخانه و حاشیه مرطوب آن در منطقه مورد بررسی، لزوم بازنگری در سیاستهای مدیریت منابع آبی به گونه ای که حیات رودخانه احیاء و روند تخریب آن اصلاح گردد تا کارکرد هیرولوژیکی رودخانه و حاشیه مزطوب آن تداوم یابد جدی به نظر می رسد.